زکات فطریه، گشاینده راه رستگاری

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ یکی از بارزترین ویژگی های عید فطر که انسان در آن با اخلاص تمام در درگاه حق اظهار ندامت و راه را برای وصال باز می‌کند، درد محرومان را می‌چشد تا در کنار محرومان بماند و یاری گر آنها باشد، راه را برای حمایت از اقشار ضعیف جامعه و انجام اصلاحاتی به نفع مستمندان و فقرا با دادن زکات فطره باز کند. 

موضوع حائز اهمیت اینکه علاوه بر زکات اموال، منبع ساده و عادی ای نیز برای رفع نیازهای فردی و اجتماعی در نظر گرفته شده است که آن را زکات فطره می‌گویند. 

این مقدار بابت هر نفر حدود سه کیلوگرم و راه مصرف آن همان راه مصرف زکات مال است

زکات فطره این است، هر فرد مسلمان که توانایی اداره زندگی خود و اشخاص تحت تکلفش را داشته و برای تأمین نیازهای سالانه خویش نیازی به غیر نداشته باشد، مکلف است بابت خود و هر کس دیگری که مخارج آنان را برعهده دارد، از افراد خانواده و غیر آنان مقداری از خوراک معمولی یا معادل آن را از نظر قیمت بپردازد. 

این مقدار بابت هر نفر حدود سه کیلوگرم و راه مصرف آن همان راه مصرف زکات مال است. خصوصیتی که این منبع دارد، این است گرچه به نظر ناچیز می‌آید در وهله نخست مشقتی در آن احساس نمی شود، و دوم، اینکه مقرر است در روز معینی از سال یک‌جا جمع آوری و پرداخت شود تا در رفع نیازمندی‌های متناسب در هر جامعه و محیط و زمان نقش مؤثری داشته باشد. 

پس از پایان ماه رمضان هر سال در شب نخست ماه شوال همه کسانی که تمکن پرداخت این مقدار از ارزاق عامه یا بهایش را دارند، آن را حاضر می‌کنند و صبح روز نخست ماه شوال که روز عید فطر است، پیش از ادای نماز عید آن را پرداخت خواهند کرد.

فلسفه و فواید پرداخت فطره

«زکات فطره» به اتفاق شیعه و سنی، واجب است و در متون دینی برای آن فلسفه و فواید متعددی برشمرده شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از؛ 

• زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است؛ همان گونه که درود و صلوات بر پیامبر اسلام‌ (ص) مکمل و تمام کننده نماز است. 
• باعث قبولی روزه ماه مبارک رمضان می‌شود.
• موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال می‌شود.
• باعث سلامتی جسم و پاک‌سازی روح از رذایل اخلاقی است. 
• در روایتی در تفسیر آیه شریفه «قد افلح من زکیها» آمده است، منظور از تزکیه زکات فطره است. 
• مکمل و تمام کننده زکات مال است. 

یکی از فرایض مهم اسلامی و بلکه از ضروریات اسلام ، زکات است . خداوند متعال در قرآن کریم در 30 مورد زکات را تذکر داده و در بسیاری از این موارد آن را در ردیف نماز ذکر کرده است. حضرت امام محمد باقر (ع) فرمودند: «خداوند زکات را قرین نماز قرار داد و فرموده است (اَقیمُو اَلْصَلوه و اتُو اَلْزَکاتْ) نماز را به جا آورید و زکات را بپردازید. بنابراین کسی که نماز می خواند، ولی از دادن زکات خودداری می‌کند، مانند این است که اصلاً نماز را نیز به جا نیاورده است. 

حضرت امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند سه چیز را توأمان با سه چیز دیگر مورد امر خود قرار داده است؛ به نماز و زکات با هم امر فرموده، بنابراین کسی که نماز می خواند ولی زکات نمی دهد، نمازش مورد قبول درگاه خداوند نخواهد شد. به سپاسگزاری خود با سپاسگزاری از پدر و مادر با هم امر نموده است و کسی که نسبت به پدر و مادر خود شکرگزار نباشد، نسبت به خداوند نیز شاکر و سپاسگزار نخواهد بود. به رعایت تقوا و صله رحم (داشتن ارتباط با خویشاوندان) با هم امر کرده است، بنابراین کسی که ارتباط را با خویشاوندان خود قطع کند، نسبت به خداوند تقوا را مراعات نکرده است». 

یکی از فرایض مهم اسلامی و بلکه از ضروریات اسلام ، زکات است

حضرت صادق (ع) فرمودند: «کسی که به اندازه یک قیراط (مقدار بسیار کمی است) از زکات مال خود نپردازد، دارای ایمان و اسلام کامل نیست». 

در احادیث وارده از اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) دادن زکات موجب آثار و عواقب نیک و فضیلت های بسیار از قبیل بخشیده شدن گناهان، آسانی حساب در روز قیامت، نمّو و افزایش ثروت و مال و وسعت امکانات اقتصادی و خاموش شدن آتش غضب خداوند و افزایش عمر است. همچنین از گروه دیگری عواقب زیان‌باری که بر ترک زکات مترّتب است، سخن می گویند. 

حضرت امام صادق (ع) از پدران خود نقل می کنند، حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: «جریان اوضاع و امور امّت من تا هنگامی که به یکدیگر خیانت نمی کنند، امانت را مراعات می نمایند، به یکدیگر در کارهای خیر کمک می کنند و زکات اموال خود را می پردازند بر اساس خیر و برکت خواهد بود؛ ولی موقعی که از این وظائف خطیر اسلامی سر باز زند به قحطی و سختی زندگی و پدید آمدن مضیقه های اقتصادی گرفتار خواهد شد».

حضرت باقر (ع) فرمودند: «در کتاب حضرت علی (ع) از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده است، آن حضرت فرمودند: هنگامی که مردم از دادن زکات خودداری کنند، زمین نیز برکات خود را از مردم منع می‌کند و از زراعت، میوه ها و معادن استفاده های مطلوب به دست نمی آید. 

حضرت صادق (ع) از پدران بزرگوارشان نقل می کنند، حضرت پیغمبر (ص) فرمودند: «هیچ بنده ای نیست که از دادن زکات مال خود خودداری و مالش افزایش پیدا کند». 

رستگاری در پرداخت زکات فطره

از امام صادق (ع) درباره آیه «قد افلح من تزکّی» رستگار شد کسی که زکات داد، سـؤال شد؛ فرمودند: یعنی کسی که زکات فطریه اش را بپردازد.

امام صادق (ع) فرمودند: از کمال روزه، پرداخت زکات {فطره} است، همان‌گونه که صلوات بر پیامبر (ص) از کمال نماز است؛ زیرا کسی که روزه بگیرد، اما زکاتش را عمداً ترک کند و نپردازد روزه ای برای او نیست همان‌گونه که کسی که صلوات بر پیامبر اکرم (ص) را در نماز ترک کند، نمازی برای او نیست.